1 Temmuzda yapılan Meksika seçimleri tartışmalı geçince, Zapatistaları hatırladım.
önce seçimlere kısaca değinmek istiyorum; son seçimleri, sağcı Enrique Pena Nieto’nun kazandığı açıklandı. Solun Adayı Manuel Lopez Obrador, hile yapıldığını iddia ederek oyların yeniden sayılmasını istedi. Federal Seçim Kurulu ise, bu iddiayı yerinde bularak oyların büyük bölümünün yeniden sayılacağını açıkladı. Nieto’nun başkanlığı, Federal Seçim Kurulunun resmi açıklamasına kadar ilan edilemeyecek. Obrador ve taraftarları, anayasanın eşitlik, tarafsızlık ilkelerinin ihlal edildiğini öne sürerek seçimlerin iptalini talep ediyorlar. Obrador, Nieto’nun partisinin 5 milyon oyu satın aldığını açıkladı. Sağın oy oranı yüzde 38.21, solun ise yüzde 31.59 olarak açıklanmıştı.
Yeniden Zapatistalara dönüyorum. Ejército Zapatista de Liberación Nacional (EZLN= Zapatista Ulusal Özgürlük Ordusu) çoğunluğu Maya yerlilerinden oluşan politik halk hareketi. “Ya Basta! (Yeter)” sloganıyla mücadeleye başladı ve hızla büyüdü. Aslında EZLN’nin iki kanadı var: şehirli militan kanat ile yerli organizasyonu.
NAFTA (North American Free Trade Agreement) Kuzey Amerika Serbest Ticaret Anlaşmasının yürürlüğe girdiği gün eylemlerine başladı. Gerilla savaşı veren EZLN, adını aldığı Meksikalı Devrimci Emiliano Zapata’dan esinleniyor. Zapata’nın ünlü sözü ise şöyle: “Ayakta ölmek, diz çökerek yaşamaktan daha iyidir.”
EZLN, yoğun olarak Meksika’nın Chiapas eyaletinde örgütlenmiş bir hareket. Ve verdiği gerilla mücadelesi “Düşük yoğunluklu savaş” olarak adlandırıldı. Örgüt, eyaletin Meksika’dan ayrılmasını değil, burada yaşayan insanların Meksika’nın bir parçası olarak onurlu ve haklarına sahip bir şekilde yaşamasını hedefliyor.
Chiapas, yoksulların yaşadığı zengin bir bölge olarak biliniyor. Subcomandante Marcos şöyle diyor: “Chiapas eyaleti, Meksika’nın elektriğinin yüzde 60’ını üretiyor, buna rağmen burada yaşayanların üçte biri elektrikten yoksun.” (Wilson Silva. S. Neto: “EZLN: Luta Armada e Pluridade Política”)
O dönemde hükümetin desteğini alan paramiliter kontrgerilla grupları, sivil halka karşı şiddet eylemlerine girişti.
EZLN, yayınladığı bir deklarasyonda kendisini şöyle tanımlamıştı: “Biz 500 yıllık bir mücadele geleneğinin ürünüyüz. İlk olarak köleliğe karşı mücadele verdik, daha sonra İspanya’ya karşı bağımsızlık savaşı yürüttük. Ve onu izleyen dönemde Kuzey Amerikan yayılmacılığına ve sömürüsüne karşı çıktık. Sonra anayasa ve hukuk reformu ile Fransız İmparatorluğu’nun askerlerinin ülkemiz topraklarından çıkarılması için savaştık. . Sonra Diktator Porfiria de Diza’ya karşı direndik ve mücadele yürüttük.” http://profguimonteiro.blogspot.com.br
EZLN, 1 Ocak 1994 tarihinde, Meksika hükümetine şu taleplerle savaş ilan etti: “iş, toprak, demokrasi, özgürlük,bağımsızlık, adalet, konut, gıda, sağlık ve eğitim.” Daha sonra örgüt, birçok yere saldırdı ve işgal etti. Daha sonraları ormanlarda üslendi. Meksika hükümetleri sürekli olarak EZLN’yi dış yardım almakla, “kökü dışarıda olmakla” suçladılar. Latin Amerika’daki bazı gerilla hareketlerinin temel geliri uyuşturucu üretimi ve ticaretidir. Bundan yüksek miktarlarda para kazanırlar. Fakat, örgütlendiği bölge uygun olmasına karşın EZLN uyuşturucu işine girmedi. Daha temiz ve sivillerin hayatına da dikkat ve saygı göstermeye çalışan bir mücadele çizgisi tutturmaya çalıştılar. Özellikle eğitim ve diğer alanlarda özerk ve otonom yapılar inşa ettiler.
Hatırlıyorum, o dönemde Meksika’ya giden, dört insan hakları savunucusu, havaalanında Meksikalı askerler tarafından kolları kırılarak uçağa bindirilmiş ve ülkelerine geri gönderilmişlerdi.
O sıralar, Ünlü Romancı Gabriel Garcia Marquez, Subcomandante Marcos ile bir röportaj yapmıştı. Marcos, ona Cervantes’in “Don Kişot” romanı ile Marquez’in “Yüzyıllık Yalnızlık” adlı yapıtlardan çok etkilendiğini söylemişti. Marcos, dünya kamuoyunda entelektüel görüşleri ve kaleme aldığı edebi tarzda metinlerin gücüyle tanındı. Subcomandante Marcos, asıl adıyla Rafael Sebastián Guillén Vicente eski bir öğretmen. Edebiyat fakültesinin edebiyat ve felsefe eski öğrencisi.
1992 yılından beri kimse onun yüzünü görmedi. Sürekli olarak kar maskesi kullanan Marcos için, Jorge Ramos bir söyleşide şöyle diyor: “Marcos ölen bir arkadaşımızın ismi, her zaman bu ismi kullanıyoruz, bu her zaman mücadeleye devam edecek birisi olduğunu gösteren bir düşüncedir.”
Marcos’un yayınlanan kendi kitaplarının yanı sıra, onun hakkında yayınlananlar da var. “Renklerin Tarihi “ başlıklı bir Maya efsanesinden esinlenen bir çocuk kitabı da var. 1995 yılının 2 mayıs gününde, bir çocuk günü kutlamasında Uruguaylı Yazar Eduardo Galeano’ya bir mektup yazdı (Carta del Subcomandante Marcos a Eduardo Galeano):
“Hükümet, birçok çocuğu evlerinden çıkardı ve binlerce askeri onların topraklarına yerleştirdi. Askerler bölgeye, fuhuş, işkence, taciz, hırsızlık ve içki getirdiler. Hükümet bunu, ulusal egemenlik adına yaptığını söylüyor. Ne zaman yağmur yağsa ve gökyüzü bulutlarla kaplansa, çocuklar şu şarkıyı söylemeyi seviyorlar:
Ufku görebiliyorum
Savaşçı Zapatista
Değişime işaret edecek olan
Tekrar hoş geldin!”
2001 yılında Zapatistalar başkent Meksiko City’e binlerce kilometrelik bir yürüyüş başlattılar ve on beş gün sonunda ulaştıkları başkentte, yaklaşık iki yüz bin kişi onları karşıladı. Marcos, burada halka yönelik bir konuşma yaparak isteklerini sıraladı.
Aynı yıl Meksika hükümeti, Zapatistalarla tekrar görüşme yapmak ve soruna bir çözüm bulmak istediğini açıkladı. Ancak bu öneriyi EZLN, “Hükümet silahlı güçlerini bölgeden çekmeden” tekrar görüşme yapmayacaklarını açıklayarak reddetti. Bazı Meksika hükümetleri ve bazı başkanlar sorunu diyalogla çözmek istediklerini tekrarladılar, ancak barışa giden yolda yerine getirilmesi gereken talepleri dikkate almadılar. Bu yüzden bir barış anlaşması yürürlüğe giremedi.
2005 yılında EZLN, ülkenin önde gelen bazı sanatçıları, sol örgüt ve partileri, yerli halkların örgütleri, sosyal ve hükümet dışı örgütleriyle görüşerek Altıncı Deklarasyonu yayınladı. Örgüt, silah bırakacağını ve politik mücadeleye devam edeceğini açıkladı. Bu bağlamda bir komisyon da kuruldu.
EZLN taraftarlarının çıkardığı “Rebeldia = İsyan” adlı derginin 2003’ten 2011’e kadar olan sayıları İspanyolca olarak İnternet’te mevcut. (http://revistarebeldia.org/)
EZLN’nin resmi sitesinde komutan yardımcısı Marcos’un yazdığı bir mektuba yer verilmiş. Marcos mektuba, Uruguaylı Ünlü Yazar Eduardo Galeano’dan alıntı yaparak başlamış ve şöyle devam etmiş: “O günleri özlüyorum, erkek ya da kadın şeflerimi, günleri ve geceleri, sessizliği, bütün gezegenin tanıdığı Ejército Zapatista de Liberación Nacional’ın gücünü… Sözlerimizin bütün gezegen tarafından işitildiği günleri… Kahkahalar ve gerçek vardı. Birlikte ortak bir yol bulmak için endişelenen ciddi yüzler de vardı. Bu, gelecek için bir nostaljidir.” (http://enlacezapatista.ezln.org.mx/)
Rodrigo Olvera, 7 Ocak 2012 tarihinde sítioAtrio websitesinde yayınlanan yazısında şöyle diyor: “Zapatizm, kendisini satmaz ve teslim de olmaz. Seattle, Cenova ve Dünya Sosyal Forumu daha kurulmadan önce, EZLN insanlık için neoliberalizme karşı intergalaktik bir toplantı çağrısında bulundu.”
Bu toplantı “İnsanlık için Neoliberalizme karşı İntergalaktik Konferans “ başlığı adı altında Chiapas’ta 1996 yılında düzenlendi.
Zapatistalar son yıllarda insan hakları, kültür ve politik yönde çalışmalara da ağırlık veriyorlar. Örneğin bu etkinliklerden birisi “Barış, adalet ve onur için yaşayan sesler.” Müzik konserlerinden sanatsal sergilere kadar birçok etkinlik yapılıyor. 2011 yılında, Şair Javier Sicila’nın başlattığı barış yürüyüşüne destek verdiler ve 20 bin Zapatista yürüdü.
Zapatistalar hâlâ bir güç, Chiapas eyaletinde mücadele yürütüyorlar. Gerillalar, son olarak 2007 yılında Chiapas eyaletindeki bir hapishaneye saldırdılar. Adaletsizlik, sömürü,neoliberalizm ve baskı olduğu sürece EZLN’ler ve halk hareketleri de olacaktır.
Erol Anar
2012
