Yaşamlarına baktığımızda bir fark da şudur: Montaigne her şeyden elini ayağını çekerek şatosuna çekilmiş ve okuyup yazmaya adamıştır kendisini. İzole bir hayat sürmüştür.
Hemen hemen aynı dönemlerde yaşamış iki büyük yazar: Michel de Montaigne ve Francis Bacon. (Montaigne biraz daha yaşlıdır Bacon’dan) İkisinin de “Denemeler” adlı yapıtı var. Yıllar sonra yeniden her. İki yazarın yapıtını okuyunca, birbirine benzetilse de, hem üslup hem de içerik anlamında farklılıkları gördüm.
Denildiği gibi Montaigne, kendinden yola çıkar, kendi düşüncelerini samimi bir biçimde örnekler ve bu sırada diğer düşünürlerden de yararlanır. Bacon ise daha farklı, dili daha soğuk, daha bilimsel ve genel olma kaygısında. Peki Bacon’ın “Denemeler”inin değil de, Montaigne’nin “Denemeler”inin bu kadar ünlü olması neye dayanıyor? Bence işte Montaigne’in kendinden yola çıkan anlatımı ve sıcak diline dayanıyor. Bacon’ın dili daha okuyucuya daha uzak geliyor bence. Bunda soğuklukta biraz da Bacon’ın İngiliz oluşunun etkisi olduğunu düşünüyorum; Bacon yapıtında kişisellikten kaçınır, kendisinin hukukçu kişiliğinin de bunda rolü vardır. İkisi de aristokrattır. Bacon’ı tanımayan çok okur vardır, ama Montaigne’i herkes bilir. Kuşkusuz her iki yapıt da kendi ölçeğinde değerlidir.
Yaşamlarına baktığımızda bir fark da şudur: Montaigne her şeyden elini ayağını çekerek şatosuna çekilmiş ve okuyup yazmaya adamıştır kendisini. İzole bir hayat sürmüştür. Bacon ise, siyasete girmiş ve parlamento üyesi seçilmiştir. Hatta Krallık Başyargıcı olur. Montaigne’in ise, bunu yapabilecek koşullara sahip olmasına karşın, (Fransa Kralı aile dostudur ve onun şatosuna yemeğe gelirdi) hiçbir makam ve mevkide gözü olmamıştır. Hırsı da yoktur, tek gayesi kendinden yola çıkarak insanları ve hayatı anlamaktı.
Ama kaynakları aynı, örneğin Seneca gibi birçok filozoftan yararlanmışlar. Üstelik aynı konulara da değinmişler. İki yapıt da günümüze kadar ulaşmış ve hâlâ önemlerini korumaktadırlar.
Erol Anar
27 Temmuz 2018
Paraná
