Etienne de La Boétie’nin “Gönüllü Kulluk Üzerine Söylev” kitabı 126 sayfa, yani hacimli bir kitap değil. Ama içi dolu bir kitap. Zaman zaman açıp tekrar tekrar okuduğum bir kitap. Ve her defasında yeni pencereler açar bana. Fransız siyaset kuramcısı olan yazar, aynı kentte yaşadığı Montaigne’nin de yakın arkadaşı. Siyasal köleliği gönüllü olarak yapılan bir tercih olarak nitelerken, bence aynı zamanda hegemonya kavramı üzerine de adını böyle koymasa da ilk kez bir şey yazan yazardır o. Bu kitabıyla Boétie, monarşiye karşı çıkan özgürlükçü hareketlere de esin kaynağı olmuştur.
Kitaba şöyle başlar yazar: “Odysseus, Homeros’ta topluluğa şöyle seslenir: “Göremem hiçbir iyilik birçok efendinin olmasından. Yalnız tek bir kişinin efendi, tek bir kişinin kral olmasıdır gereken.” (Gönüllü Kulluk Üzerine Söylev, İmge Yayınları, s. 65)
“Göremem hiçbir iyilik birçok efendinin olmasından” tümcesi öylesine güzel söylenmiş ki buna bir şey eklemek gerekmez. Fakat, akıllıca konuşmak için, birçok kişinin hükmünün iyi olamayacağı, çünkü efendi sıfatını almış tek bir kişinin erkinin bile katı ve saçma olduğu söylenmeliydi.” (s. 17)
İnsanların iktidarı elinde bulunduranlara karşı hipnotize olmuşçasına itaat ettiklerini sorgularken, aynı zamanda iktidarı elinde bulunduran güçleri de sorgulamaktadır.
Clastres’a göre La Boetie,modern insanın, bölünmüş toplum insanının antropolojisini kuran ilk kişidir ve üç yüzyıl öncesinden Marx’ınkinden çok Nietzsche’nin yozlaşmayla yabancılaşmaya ilişkin çalışmalarına ışık tutmuş olan düşünürdür. (s. 85)
Montaigne, onun için “Kanımca, La Botié çağımızın en büyük insanıdır.” demiştir. (Gönüllü Kulluk Üzerine Söylev, İmge Yayınları, s. 65.)
Bence de o dönemde, Montaigne yanında yer alacak düşünürlerden birisidir Boétie. Kitabın, aslında öyle kullanılmasa da yazar tarafından, devlet iktidarını sorgulayan bir kitap olduğu bugün kabul ediliyor. Ve şöyle der yazar iktidar kavramının tam da açıklanması gerektiği yerden özsel bir seslenişle: “Çünkü siyasal iktidarın özü hiçbir zaman değişmez; biçimi ne olursa olsun, özü tiranlıktır hep.”
Gönüllü Kulluk Üzerine Söylev, beş yüz yıl sonra bile güncelliğinden bir şey kaybetmemiş, içinde yaşadığımız gelişmeleri açıklayan bir kitap.
Erol Anar
Etienne de La Boétie: Gönüllü Kulluk Üzerine Söylev, Imge Kitabevi, Çevirmen: Mehmet Ali Ağaoğulları, Ankara,
