Yukarıdaki başlıktaki sözü Tevfik Fikret söylemiş. “Hak bildiğin yolda yalnız da olsa yürüyeceksin.” diyen yazar.
Tarih aynı zamanda insanın insan önünde eğilmesinin de tarihidir. İnsan insanın önünde eğildikçe, boyun eğdikçe, kendi kendisini yaralar. Onurunu yaralar … Ancak onurunu bir kez kaybettikten sonra başkasının önünde eğilmek artık onu yaralamaz. Hatta bu durumun felsefesini yapar, eğilmesinin nedeninin saygı olduğunu söyler kendi kendine. Kendisini kandırır. Çünkü aslında onurunu kaybettiğinin farkındadır. Albert Camus’nün dediği gibidir aslında: “Hiçbir şey korkuya dayanan saygı kadar iğrenç değildir.”
Eğer sınıfsız, sömürüsüz, eşitliğe dayalı bir özgür toplum hayata geçse, insan insanın önünde neden eğilsin… İnsanın insan önünde eğilmesinin en önenli nedeni iktidar ve hiyerarşidir. Kariyer yapma, başkalarının önüne geçme hırsı, para kazanma hırsı vb… bütün bunlar insanın insan önünde eğilmesinin bazı nedenleridir. Bu istediklerini elde eden kişi de, bu kez bir zamanlar kendisinin eğildiğini unutarak, bu kez parası ve iktidarı ile başkalarını ezmeye ve onları kendisinin önünde eğilmeye zorlar.
İnsanda tarih boyunca güçlü gördüğüne sığınma, itaat etme eğilimi var olmuştur. Özellikle de iktidar olgusunun baskın olduğu totaliter rejimlerde. Özgür bir birey olamayan kişilik, birilerine ya da bir şeylere sığınarak var olmaya, ayakta kalmaya çalışır. Ama böylelikle kendi özgün kişiliğini açığa çıkaramaz, tam tersine onu bastırarak başka bir kişiliğe bürünür. Hatta öyle ki kendi çıkarlarıyla sığındığı güçlü gördüğü iktidar sahibi kişinin çıkarlarını özdeşleştirir ve kendisini onun çıkarlarını korumaya adar. İktidar sahibinin önünde eğilirken, ondan bir tanrıymış gibi korkar.
Eğildikçe eğilir, eğildikçe insanlıktan çıkar. Ama ne kadar eğilirse o kadar küçülür ve en sonunda önünde eğildiği kişi tarafından çöpe atılır. Artık hayatı boyunca haksızlığa uğradığını düşünecektir.
Şu üç günlük dünyada bir avuç yem için kimsenin önünde eğilmeye değmez…
Erol Anar
29-30 Haziran 2018
Paraná